Лъэрмыхь

Сайт www.heku.ru Журналы къудамэм къисхащ мы тхыгъэри...

Ди жагъуэ зэрыхъунщи, ди лъэпкъыр пшахъуэм хуэдэу дунейм псом щикъухьа хъуащ. Лъэпкъым и нэхъыбэр хамэ къэралхэм щопсэу. Абы и зэранк1э ди бзэри зыщхьэщык1ащ, зихъуэжащ, ди псэук1эхэри зэмыщхь хъуащ. Ар у1умыуауэ къыбгуры1уэнукъым. Куэдым «сыт мыбы жи1эр?! Щхьэ игъэузу аращ», жа1энущ, ауэ «хуэмызэ л1ыф1щ», же1эр адыгэ псалъэжьым. Мыдэ къызжеф1эт, хэт и1э адыгэ ныбжьэгъу, благъэ ди щ1ып1эм щымыпсэууэ? Ахэр сэ жыc1эм къыдежьыуунущ, сызхащ1ык1ынущ... Аращи фыкъэда1уэ. Мыдэ си1эщ сэ зы ныбжьэгъу, иджыри нэхъыщхьэ еджап1эм нэ1уасэ дызэхуэхъуауэ. Ар щыщщ Къэрэщей Шэрджэсым дэс ди адыгэхэм. Ар насып ди1эщи хамэ къэралкъым, ауэ ит1анэми, абыхэмрэ дэрэ ди псалъэк1эр зыщхьэщок1ыр. Абырэ сэрэ зы пэшым общежитием дыщ1эсат. Арати япэ илъэс псом си анэдэлъхубзэр щ1эрыщ1эу зджауэ къысщыхъуат. Сыт щхьэк1э жып1эмэ абы и псалъэк1эмрэ сысеймрэ зэтехуэтэкъым, иныкъуэм дежи жи1эри къызгуры1уэртэкъым. Псом япэу делэ ц1ык1ум хуэдэу си жьэр 1урыхьуауэ куэдрэ сыщеплъар «ушхэну», жыс1эу сыщ1еупщ1ым, «сц1ыхукъым» жи1эу жэуап къыщызитыжам щыгъуэщ. «Сыт умыц1ыхур? Шхыныр къызхэщ1ык1ар ара, хьэмэрэ мы джэд шыпсым хэлъ джэдымрэ уэрэ фызэрыц1ыхуу щымытауэ ара?» жыс1эри сыдыхьэшхащ. Т1эк1уи и жагъуэ ищ1а си гугъэщ абы щыгъуэм, ауэ зыкъызигъэщ1акъым. Ишхын ишха иужь, дзы т1ощ1рэ пщ1ырэ си шыпсым ф1ищащ: «хужьти, шатэ хэтти, джэдыр хэлъу шыпс пщ1ати». Абы иужьк1э апхуэдэ хьэлэмэт куэд шхыныгъуэм теухуауэ сигъэщ1ащ. Абыхэм к1эрт1офыр яупсыр, ямыукъэбзу, хупхъэм щхьэк1э хьэлывэху жа1э, бжьыныху шыпсым щхьэк1э 1эпэшыпс жа1эр, зык1эрызым щхьэк1э тхьэвхьэлыуэ жа1эр, абы я тхьэмадэмрэ ди тхьэмадэмрэ зыкъым. Я щхьэгъусэм щхьэк1э тхьэмадэ жа1эу, дэ тхьэмадэк1э дызэджэм ахэр пщыжьк1э еджэу къыщ1эк1ащ… Ит1анэ зы махуэ гуэр, абы и щ1эк1ыгъуэмрэ, си къыщ1ыхьэжыгъуэмрэ зы хъури, зблитхъуу щ1эжащ «согузавэр» жери. Арати сэри сигу ф1ы къэк1ынт, 1эджэми сегупсысащ, куэд зэзгъэзэхуащ. «Ярэби зэ къэсыжу къэхъуар къысжи1арэт» жыс1эу, дакъикъэхэр сыбжыу, къысхуэмыгъэсыжу сыщысащ. Арати къэсыжщ абыжми, «сыт къэхъуар?» жыс1эу сыщеупщ1ым. «пари», жи1эри сызтригъэхьакъым. Пари зыри жи1эу аращ. «Нт1э согузавэр жып1эу, си лъапэр пыпчу, дэнэ ущ1эжа нобэ» щыжыс1эм, «ааааа, ара жыхуэп1эр?!», жи1эри къэдыхьэшхащ. 1уэхур зытетыр къыщызгуры1уам, си щхьэр ф1эзудыжащ. Емынэм сызэрихуэу, си щхьэ мыуз боз есшэк1ыжащ, жыс1эри. Сыт фи гугъэрэ абык1э си ныбжьэгъум жи1эну зыхуеяр? Соп1ащ1э жи1ауэ къыщ1эк1ащ. Псом нэхърэ нэхъ 1ейр къызэплъыурэ, и щхьэ «нт1э» жи1эу сигъэлъагъуурэ «ы1ы!» щыжи1эм дежт. Нобэ къыздэсым сесэркъым абы. Зымыщ1эхэхэр дауэ къелрэ?! Я «къыск1эрыт1ысхьэр» сыт и уасэ? Апхуэдэу парэм къык1эрыхуа ди курсэгъу щ1алэм здэт1ысын къилъыхъуэрти, еджэри жи1ащ: «къак1уэ, къыск1эрыт1ысхьэ!» си гугъащ группэм щ1эс псори псэууэ къемылыну, апхуэдизк1э дыхьэшхэн ящыхъуати. Гъатхэр къихьа къудейт, дунейр къэушат, бзухэр бзэрабзэт, гъащ1эр нэгъуэщ1 зыгуэру къыпщохъур а зэманым деж. Сытми 1ейэ зыдгъэдахэнут, щ1алэ формэ гупыр, пщащэ фэсэтым дыкъихьэжу щ1эдза къудейт…Апхуэдэ зы пщэдджыжь гуэрым си «пари зымыц1ыху» ныбжьэгъум и нэм чы къытридзауэ зыгуэр къилъыхъуэрт. «Дэни схьауэ п1эрэ? Дыгъуасэ слъэгъуа къудейщ»….Сэ сэбэп сыхъуну п1эрэ жыс1эри къилъыхъуэмк1э сеупщ1ащ. «Си к1эпхын баринэращ жыхуэс1эр. Здэк1уар сц1ыхукъыми собамп1эр». Арати 1энкун сыкъэхъуауэ «Тобэ, пщэдджыжь нэмэзым сыт хуэдэ к1эпхын баринэ мыбы къилъыхъуэр?!» жызо1эри согупсыс. «Иджы к1эпхын зы1уилъхьэуи и гъащ1эм слъэгъуакъым, ари ф1ыц1эу, иджыи баринэу»….Ней зэман къигъуэтыжри «к1эпхын» жыхуи1эу къилъыхъуауэ къыщ1эк1ар к1эт. «Алыхь дыщэу дыкъэзгъэщ1а, сыту п1эрэ иджыри мыбы сымыщ1эу хьэлэмэту зыхызигъэхынур», жыс1эри сыщэтащ. Дыдежхэм куэдрэ си ныбжьэгъум и гугъу сщ1ыурэ зыхахати, къезгъэблагъэу, езгъэц1ыхуну унафэ къысхуащ1ри тхьэмахуэ махуэм Налшык сыкъаут1ыпщыжащ. Сэри «си пари зымыц1ыху» си адыгэр дыдежхэм нэ1уасэ яхуэсщ1ыну сыхуейти, я дежхэм жрезгъы1эри, къэк1уэну тхьэмахуэм ди деж езгъэблэгъащ. «Ауэ фи деж сэ си 1эр щ1эзупск1эу сынэк1уэфынкъым, зы тучан гуэр дыщ1эгъыхьи, уи анэшхуэм саугъэт хуэсщ1ын гуэр къэдгъэщэху», жери. Псоми къызэрывгуры1уащи, тучаныр дэ тыкуэн жыхуэт1эр аращ. Гъуэгу дызытеувар гъунэгъутэкъыми, мурад сщ1ащ, 1эмал зэри1эк1э сы1урыупщ1ыхьыну, сыт хуэдэ псалъэхэр иджыри я1э, къыщытпсэлък1э зэщхьыу, ауэ къик1ыр нэгъуэщ1у. Дэ уэшх къыщешхым деж т1ыгъ жауэм щхьэк1э урыс псалъэр къагъэсэбэпу, ит1анэ дэ тебэ жыт1эм, абыхэм табэ жа1эу къыщ1эк1ащ. Упщ1э-жэуап дыздэджэгуурэ си къуажэ ц1ык1уми дынэсащ. Си ныбжьэгъур ирагъэблэгъащ дыдейхэм, 1энэр зи пэ-зи пэу къагъэуващ. Зы тэлай дэк1ри, си анэмрэ си анэшхуэмрэ, лъэпкъым и нэхъыжьым и деж щ1эупщ1ак1уэ щ1эк1ащ. Дэри а зэманым къриубыдэу къуажэр къызхэтк1ухьащ, псори дызрипагэ ди мэжджытышхуэм сшэри зыщезгъэплъыхьащ, ди мэз гъунэхэр езгъэлъэгъуащ, Шэрэдж и 1уфэм къыщыдущыхьащ. Дыкъэсыжри, си анэри къысыжауэ къыщ1эк1ащ. Сыщ1эупщ1ащ дауэ щытми здэк1уар. «Алыхь ди жагъуэ зэрыхъунщи икъук1э лъэрмыхьмэ, гущ1эгъу Алыхьым къыхуищ1», жери. Арати сеплъыурэ си ныбжьэгъум и фэр шэм хуэдэу пычащ. «Къэхъуар сыт?» жыс1эу сыщеупщ1ым жэуап къызитащ «Алыхь иджы япэу зэхэсхыу арам, л1ыжьыр лъэрмыхьыу!!!» «Сыт абы гъэщ1эгъуэну хэлъыр? И ныбжьыр ф1ыуэ илъэс пщ1ейм ф1ихуащ. Псори Алыхь 1эмырщ». «Ар дауэ л1ыжьыр лъэрмыхьыу?», жери бэяужтэкъым си ныбжьэгъур. Псори къызгурымы1уэу пызыхыжар сэрат….Ит1анэ селъэ1уащ гъэщ1эгъуэн щыхъуар къысхуи1уэтэну. Къызэрыщ1эк1амк1э, лъэрмыхь жи1эм абыхэм я дежк1э уэндэгъу къик1ыу арат...